تاریخچه حضور مواد شیمیایی در زندگی بشر به سال های زیادی باز می گردد؛ صحبت از زمانی است که دانشمندانی چون جابربن حیان و زکریای رازی بر روی مواد شیمیایی و دانش آن در حال مطالعه بودند. با گذشت زمان به تدریج مواد شیمیایی زیادی کشف و به دنیای علم معرفی شدند؛ تا جایی که امروزه علوم و فنون پیشرفته مواد و سنتز آن ها در اختیار بشر قرار دارد و به خوبی قادر است انواع مواد شیمیایی را سنتز کرده و به صنایع برای تولید محصولات گوناگون معرفی کند.
در حال حاضر شرکت ها و کارخانه های کوچک و بزرگی در سراسر جهان وجود دارند که در زمینه تولید انواع مواد شیمیایی صنعتی در حال فعالیت هستند؛ پالایشگاه ها، کارخانه های رنگ و پوشش، صنعت تولید پودرهای فلزی و معدنی و ... مثال هایی از این قبیل هستند.
نکته بسیار مهم و البته نقطه مشترک در بین تولیدکنندگان مواد شیمیایی، رعایت استانداردهای تولید و ذخیره بسته بندی های مواد اولیه ای است که در کارخانه یا پالایشگاه تولید می شوند. همانطور که می دانید درصد قابل توجهی از آلودگی محیط زیست به ورود ناخواسته مواد شیمیایی به محیط زیست می باشد. این مواد به سه شکل مایع، جامد و گاز به طبیعت راه پیدا می کنند. در این مطلب قصد داریم شرایط مناسب برای انبارکردن و نگهداری مواد شیمیایی و اثرات مخرب عدم توجه به این مهم را مورد بررسی قرار بدهیم. لطفاً تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
امروزه خطرات مواجه شدن با انواع مواد شیمیایی در صنایع بر کسی پوشیده نیست. خطراتی که ممکن است سلامت افراد را به طور جدی در معرض خطر قرار دهد. خطرات ناشی از تماس با مواد شیمیایی را می توان به دو دسته اصلی اثرات بهداشتی و اثرات فیزیکی تقسیم بندی کرد.
عوارض بهداشتی مواد شیمیایی بر سلامت انسان تأثیر می گذارد و اثرات فیزیکی مواد شیمیایی مربوط به خواص آن ماده شده که می تواند خطرآفرین باشد؛ اشتعال پذیری، سمیت، قابل انفجار بودن و شدت واکنش پذیری از اثرات مخرب فیزیکی یک ماده شیمیایی محسوب می شود.
برای جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی، علم HSE یا تخصص بهداشت حرفه ای و ایمنی به کمک صنایع آمده است. فردی که در HSE تخصص دارد با استفاده از مهارت و تجربه خود، محیط صنایع تولید کننده مواد شیمیایی را از نظر ریسک پذیری به دقت مورد بررسی قرار داده و آنالیز می کند.
دسته بندی انواع مواد شیمیایی بر اساس خطرآفرینی و ایمنی
اولین قدم برای اجرای استانداردهای انبارکردن مواد شیمیایی و جلوگیری از بروز حوادث در محل کارخانه ها، شناختن انواع مواد اولیه بر اساس ماهیت آن ها می باشد. مواد شیمیایی و خطرناک بر اساس ویژگی های ذاتی و خواص به دسته های مختلفی تقسیم بندی می شوند. این دسته بندی در ادامه توضیح داده می شوند.
مواد شیمیایی با درجه اشتعال پذیری بالا: ترکیبات شیمیایی که حاوی گروه پراکسید یا پیوند O-O باشند، به شدت اشتعال پذیرند و خیلی سریع در واکنش های اکسیداسیون و پلیمریزاسیون شرکت می کنند. این گونه مواد در اثر مجاورت مواد آلی احیا کننده آتش می گیرند و حتی در اثر یک ضربه کوچک ممکن است منفجر شوند.
حلال های شیمیایی با قدرت تبخیر بسیار بالا: بسیاری از حلال های شیمیایی مانند تولوئن، بنزن، استون، استالدئید، کلروفرم، تتراکلرید کرن و ... خیلی سریع بخار می شوند، بنابراین به شدت اشتعال پذیرند. بشکه های حاوی این حلال ها اگر در محل گرم و یا در مجاورت منبع تولید حرارت قرار بگیرد، بخارات ناشی از آن ها فوراً آتش می گیرند.
مواد شیمیایی با ماهیت خورندگی: بسیاری از اسیدهای قوی خاصیت خورندگی دارند. اسید سولفوریک، اسید نیتریک، اسیدهای آلی دارای گروه اکسیژن و ... در غلظت های بالا بسیار خورنده هستند و برای افرادی که با حمل و نقل این مواد سر و کار هستند بسیار مضر می باشند.
یک سری موارد برای ذخیره و نگهداری انواع مواد شیمیایی در انبارها باید به دقت اجرا شوند. استانداردهای نگهداری مواد شیمیایی صنعتی در شرکت ها و کارخانه ها به همراه شرایط انبارکردن آن ها به این شرح گزارش می شوند: