گلیسیرین، یک ماده شیمیایی به شکل مایع است که به صورت صنعتی در کارخانه تولید مواد اولیه صنعتی تهیه می شود. درصد جذب رطوبت توسط گلیسیرین (Glycerine) بسیار بالا است به همین دلیل از این ماده برای تهیه انواع محصولات بهداشتی و داروهای مراقبت از پوست و مو استفاده می شود.
گلیسیرین به طور طبیعی در برخی مواد غذایی وجود دارد اما از نظر صنعتی می توان آن را در اثر واکنش صابونی شدن یا استریفیکاسیون سنتز کرد. گلیسیرین به دست آمده از این واکنش، ناخالص است؛ به همین جهت با انجام عمل تقطیر و جداسازی، گلیسرین خالص تولید می شود.
مولکول گلیسیرین (Glycerine) از اتم های کربن، اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده است. گلیسیرین را می توان یک الکل یه عاملی نامید که جایگاه گروه های هیدروکسی در آن موجب ایجاد خواص فیزیکی و شیمیایی مولکول خواهد شد. ساختار گلیسیرین در شکل روبرو نمایش داده شده است.
گلیسیرین به طور عمده در آب محلول است اما در سایر الکل ها به نسبت بسیار کمی حل می شود. اساس خواص این ماده پرکاربرد برمبنای واکنش های تولید استر و چربی می باشد. خصوصیات کلی گلیسیرین و خواص فیزیکی و شیمیایی این ماده به طور کامل در جدول زیر ذکر شده اند.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی | توضیحات |
---|---|
حالت فیزیکی | مایع شفاف / بی رنگ و بدون بو |
فرمول مولکولی | C3H8O3 |
جرم مولکولی | 09/92 |
نام های متداول | گلیسسرول / گلیسیرین / پروپان تری اُل / 1 و 2و 3 – پروپان تری اُل / تری دی هیدروکسی پروپان |
نقطه ذوب (درجه سانتی گراد) | 19 |
نقطه جوش (درجه سانتی گراد) | 290 |
ویسکوزیته | 421/1 |
دانسیته (گرم بر سانتی متر مکعب) | 261/1 |
ضریب شکست | 4746/1 |
شرایط انبار و نگهداری | 2 تا 8 درجه سانتی گراد |
حلالیت در آب | محلول در آب |
درجه اشتعال (سانتی گراد) | 160 تا 176 |
شماره مرک | 144484 |
گلیسیرین (Glycerine) ماده ای است که از لحاظ خوراکی و صنعتی اهمیت زیادی دارد. صنایع بزرگی که در زمینه تولید انواع محصولات آرایشی و بهداشتی، دارویی و مواد غذایی فعالیت می کنند، مصرف کنندگان اصلی گلیسیرین هستند. ویژگی مهم این ماده، جاذب رطوبت بودن آن است.
این قابلیت موجب می شود در تهیه انواع کیک و کلوچه، نرم کننده های پوستی و شامپوها، روغن های صنعتی و انواع نوشیدنی ها مورد استفاده قرار گیرد. جدول زیر مهم ترین کاربردهای گلیسیرین را به خوبی نمایش می دهد.
نام صنعت | کاربرد گلیسیرین |
---|---|
داروسازی | نرم کننده / روان کننده / مرطوب کننده / تهیه لوسیون و شیاف |
محصولات آرایشی و بهداشتی | حلال / جاذب رطوبت / نرم کننده پوست / تولیدکرم های پوستی / تولید انواع صابون / یکنواخت کننده انواع شامپو و مایع دستشویی و خمیر دندان |
صنایع غذایی | تولید نوشیدنی ها / روان کننده و اصلاح کننده محصولات غذایی / امولسیفایر / جاذب رطوبت / تهیه کیک و شیرینینبات و تافی |
کاربردهای صنعتی | تهیه مواد منفجره مانند TNT / تهیه روان کننده برای تأسیسات فلزی / ضد یخ برای ماشین آلات صنایع |
همانطور که در قسمت های قبلی ذکر شد، گلیسیرین به صورت صنعتی تهیه می شود و در دو گرید خوراکی و صنعتی به بازار عرضه می گردد. صنایع تولید مواد غذایی، دارویی و سایر محصولاتی که از گلیسیرین به عنوان یکی از مواد اولیه خود استفاده می کنند باید از خصوصیات و ویژگی های این ماده و از همه مهم تر، نکات ایمنی کار با گلیسیرین یا MSDS آن به خوبی آگاهی داشته باشند.
گلیسیرین مزه ای نسبتاً شیرین دارد اما این به آن معنا نیست که امکان خوردن آن وجود دارد یا در صورت بلعیده شدن توسط فرد، هیچ گونه عوارضی در پی نداشته باشد. اگر گلیسیرین به صورت اتفاقی با پوست یا چشم افراد تماس پیدا کند موجب تحریک شدید و نفوذ به منافذ پوست خواهد شد. در صورت استنشاق بخارات این ماده، سیستم تنفسی نیز تحریک می شود و اثرات حادی به دنبال خواهد داشت.
در مورد اثرات مضمنی که ممکن است تماس با گلیسیرین بر روی کبد یا ژنتیک انسان بگذارد هنوز شواهدی در دست نیست اما، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض این ماده شیمیایی می تواند اثرات سمی برای کلیه ها داشته باشد و برای اعضای بدن مضر باشد.
در صورت تماس گلیسیرین با چشم و پوست، به سرعت محل تماس را با آب شستشو داده و در صورت تشدید التهاب حتماً به پزشک مراجعه کنید. در بسیاری موارد شستشو با آب سرد بسیار مؤثر می باشد. در صورت تنفس بخارات گلیسیرین، برای کاهش اثرات مضر آن باید از اکسیژن خالص استفاده کرد و فرد باید به سرعت به پزشک مراجعه کند.