پرزرواتیو و پارابن (Preservative & Paraben) ترکیبات آلی هستند که در برخی مشتقات آن ها حلقه بنزنی وجود دارد. به نظر می رسد ساختار و خواص این مواد شیمیایی ناشناخته هستند و افراد آگاهی زیادی درباره آن ها ندارد اما در واقع چنین نیست؛ با نگاه اجمالی به ساختار این مواد آلی به اهمیت آن ها در محصولات صنایع مهم پی خواهیم برد. در این مطلب سعی داریم مطالب مفیدی در مورد انواع پرزرواتیو و پارابِن بیان کنیم. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
پرزرواتیو و پارابن دو ترکیب مجزا هستند اما برای یک هدف مورد استفاده قرار می گیرند. نام پرزرواتیو و پارابِن به موادی اطلاق می شود که در صنعت با نام "نگهدارنده" شناخته شده هستند. این مواد از لحاظ ساختاری طیف گسترده ای دارند؛ دو عامل شیمیایی حلقه بنزنی و پیوند دوگانه کربن – اکسیژن یا همان کربونیل در ساختار پرزرواتیو و پارابن مشترک می باشند.
پرزرواتیو و پارابن را می توان جزو مشتقات نفتی تلقی نمود. این مواد از اتم های کربن، اکسیژن و هیدروژن تشکیل شده اند. اگر با نام هایی نظیر 4 – هیدروکسی بنزوئیک اسید، متیل پارابِن، بوتیل پارابِن و ... برخورد کردید، مطمئن باشید این مواد همان پرزرواتیو و پارابن ها هستند که در محصولات دارویی، غذایی و آرایشی مورد استفاده قرار می گیرند.
ساختار ترکیب شیمیایی آلی پاربِن در شکل زیر نمایش داده شده است. تمام مشتقات پارابن، آرایش مولکولی زیر را به عنوان پایه در ساختار خود دارند. در این ترکیب که پارا هیدروکسی بنزوآت نام دارد، R یک گروه آلکیلی می باشد.
پارابِن ها (Parabens) نام های مختلفی دارند؛ متیل پارابِن، پروپیل پارابِن، ایزوبوتیل پارابِن و بوتیل پارابِن از انواع رایج این ماده شیمیایی است.
هنگامی که گروه های مختلف آلکیدی به جای R در ساختار پرزرواتیو و پارابن قرار می گیرد موجب ایجاد خواص متنوعی در مولکول حاصل خواهد شد. ایجاد خواص در یک مولکول، تعیین کننده کاربرد آن مولکول در صنایع مختلف خواهد شد. جدول زیر مهم ترین کاربردهای پرزرواتیو و پارابن را به خوبی نمایش می دهد.
نام صنعت | کاربردهای پرزرواتیو و پارابن |
---|---|
داروسازی | ایجاد خاصیت ضد میکروبی در محصولات دارویی / تولید داروهای تزریقی |
محصولات آرایشی | محافظ در برابر میکروب ها و باکتری ها برای تولید انواع شامپو (شامل ترکیبات آلکیل کروزول، هیدروکسی بنزوآت، متیل پارابِن، بوتیل پارابِن، پروپیل پارابِن، برونوپول و ...) / تولید خمیر دندان / تولید مواد آرایشی |
صنایع غذایی | محافظ کننده مواد غذایی در برابر رشد قارچ ها، باکتری ها، کپک ها و میکروب هایی که سلامت مواد غذایی را به خطر می اندازد |
کاربردهای صنعتی | مواد جاذب رطوبت در تهیه انواع کاغذ / کاربرد در گالوانیزاسیون و سیاه قلم آلومینیوم / تولید سورفکتانت های صنعتی |
به دلیل وجود حلقه آرماتیک بنزن در ساختار شیمیایی انواع پرزرواتیو و پارابن و همچنین وجود مکان های فعال شیمیایی در این مولکول ها، به نظر می رسد تماس با این مواد موجب تهدید سلامتی فرد شود. وجود عواملی که بتواند با این مواد وارد واکنش شود، به نوعی می تواند برای سلامتی مضر باشد؛ در این حالت، قرار گرفتن پرزرواتیو و پارابن در محیط اسیدی و بازی تشدید کننده واکنش ها خواهد بود.
مهم ترین اثرات و عوارض ناشی از تماس فرد با مواد پرزرواتیو و پارابن به صورت اثرات هورمونی مشاهده شده است. این مواد به صورت غیر مستقیم بر روی عملکرد غدد درون ریز بدن اثر می گذارند. در برخی از گزارش های علمی که در نشریه های گوناگون به چاپ رسیده است، ابتلا به سرطان سینه در افراد مشاهده شده است.
در صورت تماس پوست فرد با مواد شیمیایی پرزرواتیو و پارابن، زمینه بروز تحریک پوست و التهاب آن فرآهم می شود. البته میزان التهاب پوستی در افراد مختلف متفاوت می باشد؛ در هر صورت در صورت مشاهده چنین وضعیتی باید فرد را به سرعت به پزشک رساند. از طرفی دیگر، انواع پرزرواتیو و پارابن جذب شده توسط بدن فرد می توانند از طریق دفع وارد فاضلاب شود؛ اگر فاضلاب به صورت بهداشتی منتقل و تصفیه نشود، امکان ورود این مواد مضر به محیط زیست وجود دارد. مواد آروماتیک اثرات سوئی بر روی جانداران خواهد داشت.