اسید استئاریک (Stearic Acid) یک ماده شیمیایی آلی است که در دسته اسیدهای چرب اشباع قرار می گیرد. این اسید 18 کربنه یکی از پرمصرف ترین اسیدهای صنعتی است و در دو گرید صنعتی و خوراکی به بازار عرضه می شود. اسید استئاریک هم به شکل طبیعی در روغن های خوراکی و گیاهی و هم به شکل سنتزی در صنعت به دست می آید.
اسید استئاریک (Stearic Acid) از اتم های کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده است. عامل اسیدی COOH- که باعث ایجاد خاصیت شیمیایی این مولکول می شود در انتهای آن قرار گرفته است. گروه اسیدی اسید استئاریک در واکنش های اکسایش و کاهش شرکت می کند و مولکول های جدید را به وجود می آورد. از واکنش های بسیار مهم اسید استئاریک در صنعت، تولید انواع استئارات فلزی نظیر استئارات روی، استئارات کلسیم، منیزیم، پتاسیم و ... می باشد. این مواد مهم ترین مصارف صنعتی را در بر می گیرند. جدول زیر خواص فیزیکی و شیمیایی اسید استئاریک را به خوبی نشان می دهد.
ساختار مولکولی اسید استئاریک در شکل روبرو نمایش داده شده است.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی | توضیحات |
---|---|
حالت فیزیکی | جامد سفید رنگ |
فرمول مولکولی | C18H36O2/td> |
جرم مولکولی | 48/284 |
نام های متداول | اسید استئاریک / اُکتا دکانوئیک اسید |
نقطه ذوب (درجه سانتی گراد) | 67 تا 72 |
نقطه جوش (درجه سانتی گراد) | 361 |
دانسیته (گرم بر سانتی متر مکعب) | 9048/0 |
فشار بخار (کیلوپاسکال) | 01/0 |
ضریب شکست (در 80 درجه سانتی گراد) | 4299/1 |
نقطه اشتعال (فارنهایت) | بیشتر از 230 درجه |
شرایط انبار و نگهداری | 2 تا 8 درجه سانت یگراد |
حلالیت در آب | 1/0 تا 1 گرم در 100 میلی لیتر آب و دمای 23 درجه سانتی گراد |
شماره مرک | 148804 |
اسید استئاریک (Stearic Acid) هم به عنوان یک ماده منحصر به فرد و هم به عنوان یک حد واسط در واکنش ها در صنایع به کار می رود. هیدروژن موجود در عامل اسیدی اسید استئاریک می تواند در واکنش های جایگزینی شرکت کند و یون های فلزی با شعاع اتمی کوچک از گروه اول جدول تناوبی به جای آن بنشیند. صنایع غذایی، تولید دارو، تولید مواد شیمیایی، انواع رنگ و پوشش و صنایع بهداشتی و شوینده، عمده ترین مصرف کنندگان اسید استئاریک هستند. جدول زیر مهم ترین کاربردهای اسید استئاریک را نشان می دهد.
نام صنعت | کاربرد اسید استئاریک |
---|---|
داروسازی | تولید قرص / روان کننده ها |
محصولات آرایشی و بهداشتی | تولید انواع صابون و شامپو / لوسیون ها / نرم کننده ها |
صنایع غذایی | عامل سخت کننده قند و آب نبات / تولید پاستیل های خوراکی |
کاربردهای صنعتی | شمع سازی / روان کننده های صنعتی / روغن موتور / تولید رنگ و پوشش / نرم کننده لاستیک |
با توجه به اینکه اسید استئاریک (Stearic Acid) دارای یک هیدروژن در ساختار مولکولی خود است، این اتم از نظر واکنش پذیری فعال بوده و به راحتی در واکنش های جانشینی با یک اتم دیگر به صورت یون شرکت می کند. به همین دلیل آگاهی از موارد ایمنی شیمیایی این ماده برای افرادی که با اسید استئاریک در ارتباط هستند لازم و ضروری می باشد.
برای اسید استئاریک هیچ گونه اثرات سمی و عوارض حاد مشاهده نشده است اما افرادی که با پودر اسید استئاریک و یا بخارات و غبارهای آن در تماس هستند دچار تحریک چشم، پوست و دستگاه تنفسی خواهند شد. همچنین تماس با اسید استئاریک موجب اختلال سیستم گوارشی می شود.
چنانچه پوست فرد با اسید استئاریک تماس پیدا کند، محل تماس را باید سریعاً با آب شستشو داد و در صورت بروز سوزش زیاد و التهاب فوراً به پزشک مراجعه نمود. در صورت استنشاق بخارات اسید استئاریک و تحریک سیستم تنفسی، بهتر است فرد را به هوای آزاد منتقل کرد و در صورت امکان از کپسول اکسیژن برای تنفس بهتر او استفاده نمود.
اسید استئاریک را باید به دور از منابع حرارتی، منابع گرمازا، آتش و رطوبت، انبار کردن و نگهداری نمود. تمام بسته های حاوی اسید استئاریک باید برچسب صنعتی شامل وزن، خصوصیات ایمنی و فیزیکی ماده داشته باشند. این ماده را باید در ظروف در بسته و به دور از مواد اکسید کننده و قلیایی نگهداری کرد.