پروپیلن گلیکول (Propylene Glycol) یک ماده شیمیایی از خانواده الکل ها می باشد. این ماده شیمیایی یکی از پرکاربردترین مواد صنعتی است که طیف وسیعی از صنایع بزرگ و کوچک را تحت پوشش قرار می دهد.
پروپیلن گلیکول با نام لاتین Propylene Glycol نمایش داده می شود و از اتم های کربن، هیدروژن و اکسیژن تشکیل شده است. فرمول شیمیایی پروپیلن گلیکول با نماد C3H8O2 بیان می شود. این ماده شیمیایی، بی رنگ، بی بو و به شکل مایع است که مزه ای شیرین دارد. سمیت پروپیلن گلیکول، جزئی است اما در هنگام کار با آن باید نکات ایمنی و بهداشتی فردی را رعایت نمود
پروپیلن گلیکول از لحاظ شیمیایی، یک ماده آلی محسوب می شود. در بازار خرید و فروش مواد اولیه صنعتی، پروپیلن گلیکول را با نام "منو پروپیلن گلیکول" نیز می شناسند. میزان جذب رطوبت این ماده تقریباً بالا است. ساختار شیمیایی پروپیلن گلیکول به صورت روبرو است:
پروپیلن گلیکول هم به صورت صنعتی در حجم بالا و هم در مقیاس آزمایشگاهی در حجم کم مورد استفاده قرار می گیرد. در هر دو صورت، دسترسی به اطلاعات پایه در مورد این ماده شیمیایی پرکاربرد بسیار ضروری است. به عبارت دیگر، اطلاعات اصلی پروپیلن گلیکول مشخص می کنند که تحت چه شرایط باید با این ماده صنعتی کار کرد. جدول زیر اطلاعات عمومی، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی پروپیلن گلیکول را به خوبی نشان می دهد.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی | توضیحات |
---|---|
حالت فیزیکی | مایع – بی رنگ – بی بو – مزه شیرین |
فرمول مولکولی | C3H8O2 |
جرم مولکولی | 09/76 |
نام های متداول | پروپان – ا و 2 دی اُل / α-پروپیلن گلایکول / ا و 2 – دی اوکسی پروپان / متیل اتیل گلایکول (MEG) / متیلن گلایکول / منو پروپیلن گلایکول |
نقطه ذوب (درجه سانتی گراد) | 59- |
نقطه جوش (درجه سانتی گراد) | 188 |
دانسیته (گرم بر سانتی متر مکعب) | 036/1 |
فشار بخار در 20 درجه سانتی گراد (میلی متر جیوه) | 188 |
ضریب شکست | 432/1 |
نقطه اشتعال (فارنهایت) | 225 |
شرایط انبار و نگهداری | دمای اتاق |
حلالیت در آب | محلول در آب |
حلالیت در سایر مواد شیمیایی | محلول در الکل ها / استرها / ستون ها / آمین ها |
ویسکوزیته | 042/0 |
شماره مرک | 147855 |
پروپیلن گلیکول یا مونو پروپیلن گلیکول (MPG) در صنایع دارویی، آرایشی – بهداشتی، صنایع غذایی و مواد خوراکی و تولید برخی مواد صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد. مهم ترین کاربردهای این ماده شیمیایی صنعتی به اختصار در جدول زیر بیان شده اند.
نام صنعت | کاربرد پروپیلن گلیکول |
---|---|
داروسازی | حلال / نرم کننده / پایدارکننده |
محصولات آرایشی | جاذب رطوبت / امولسیون ساز / مرطوب کننده |
محصولات شوینده و تمیزکننده (انواع شامپو – صابون – کرم ها، لوسیون ها و انواع پاک کننده ها) | حلال / رقیق کننده |
صنایع غذایی | امولسیون کننده / تثبیت کننده / روان کننده / حلال / نگهداری رطوبت در فرآورده های اولیه غذایی / پایدارکننده / حلال در صنایع تولید انواع اسانس |
صنعت هوا - فضا | خنک کننده موتور هواپیما |
ماشین آلات صنعتی | به عنوان روغن در سیستم های هیدرولیکی |
صنعت رنگ و پوشش | ماده اولیه ساخت رزین پلی استر / حلال / عامل چسبنده در برخی رنگ ها و لعاب ها |
با توجه به اینکه ماده شیمیایی پروپیلن گلیکول جزء لاینفک محصولات صنایع آرایشی – بهداشتی و دارویی می باشند، توجه به نکات ضروری و عوامل خطرآفرین و هشداردهنده مرتبط با این ماده شیمیایی پرکاربرد، امری لازم و ضروری می باشد. در ادامه مطلب قصد داریم برخی از مهم ترین علائم هشداردهنده و نکات ایمنی پروپیلن گلیکول را بیان کنیم. با ما همراه باشید.
به طور کلی پروپیلن گلیکول به عنوان یک ماده افزودنی و غلظت دهنده به انواع محصولات آرایشی و دارویی شناخته می شود. بدیهی است کار با این ماده شیمیایی بخصوص در غلظت های بالا موجب ایجاد یک سری علائم آلرژیکی خواهد شد که سلامتی فرد را تهدید می کند.
تماس های مکرر پوستی با پروپیلن گلیکول موجب ایجاد تحریک و خارش های پوستی می شود. اگر پوست افراد با این ماده تماس پیدا کند باید پوست را به سرعت با آب شستشو داد. در صورتی که فردی به صورت تصادفی، پروپیلن گلیکول را از طریق دهان فرو دهد ممکن است باعث اختلالاتی در کارایی کبد و کلیه ها شود.
پروپیلن گلیکول مایعی بدون بو است اما اگر بخارات آن توسط بینی استنشاق شوند موجب تحریک دستگاه تنفس و ریه ها شود. بروز مشکلات ریوی حاد و در برخی موارد، ابتلا به آسم از عوارض استنشاق بخارات پروپیلن گلیکول می باشند.
توصیه می شود در کارخانه ها و صنایعی که افراد و کارکنان آن در بخش های مختلف آزمایشگاهی، تولید، کنترل کیفیت و حمل و نقل بشکه های پروپیلن گلیکول مشغول به فعالیت هستند، تمام موارد ایمنی فردی و صنعتی در رابطه با این ماده شیمیایی اجرا شوند. موارد لازم و دستوراتی که در هنگام کار با پروپیلن گلیکول مورد نیاز است باید در اختیار این افراد قرار گیرد. سلامت کارکنان صنعت از هر چیز دیگری مهم تر است و باعث افزایش بازدهی و راندمان آن صنعت خواهد شد.